Wanneer gaan bewoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers en gemeenten het gesprek met elkaar aan? In bijna alle gevallen pas als er een directe aanleiding is. Een gebiedsontwikkelingen bijvoorbeeld. Voor +anderen begint participatie daarvoor al, nog voordat het over de inhoud gaat. Voer met elkaar het gesprek over hoe je het gesprek voert. Een aanpak die steeds meer gemeenten begrijpen.
Een geslaagde en effectieve dialoog tussen overheid en de lokale samenleving valt of staat bij de competenties van de ambtenaar die verantwoordelijk is voor het participatieproces. Is hij of zij sociaal handig, inlevend, in staat om te luisteren en om de juiste vragen te stellen, dan straalt dat positief af op het imago van het hele gemeentelijk apparaat. De tegenovergestelde variant komt zeker zo vaak voor. Het hangt nu dus sterk af van personen en het is voor de betrouwbaarheid van overheden belangrijk om die afhankelijkheid te verkleinen.
Participatie nergens belegd
Het gesprek aangaan met bewoners is een verantwoordelijkheid die vaak nog nergens binnen het gemeentelijk apparaat is belegd. De afdeling Communicatie gaat over de communicatie, participatie is toch net een andere discipline. Vakinhoudelijke ambtenaren maken voornamelijk plannen en beleid. En bestuurders zijn weliswaar het gezicht naar buiten, maar in hun portefeuilles zit terecht niet het begeleiden van participatietrajecten.
‘GA HET GESPREK AAN OVER HOE JE HET GESPREK VOERT’
De Omgevingswet als kans
Met de komst van de Omgevingswet verschuiven meer taken en verantwoordelijkheden van de landelijke overheid naar de gemeenten. Regelgeving wordt sterk vereenvoudigd, besluiten worden nadrukkelijker in samenspraak met betrokkenen genomen en er komt meer ruimte voor initiatieven in de lokale samenleving. De Omgevingswet gaat in essentie over het vinden van een balans tussen richting geven enerzijds en het bieden van ruimte aan initiatieven anderzijds. Het is dé kans voor gemeenten, ondernemers, bewoners en maatschappelijke partners om met elkaar te bepalen hoe er wordt samengewerkt bij belangrijke ontwikkelingen en opgaven in een gemeente. Begin dat gesprek nog voordat er een inhoudelijke aanleiding is, anders zitten belangen het gesprek in de weg.
Hoe voeren we het gesprek?
De gemeente Delft koos voor deze aanpak. Zonder directe aanleiding werd een brede dialoog met Delftenaren gevoerd. Via sociale media, bijeenkomsten, met een internetpanel en straatinterviews werd aan Delftenaren gevraagd hoe zij betrokken willen worden bij ontwikkelingen in de stad. En wat zij van de gemeente verwachten. Meer dan de helft van de bewoners gaf aan actief betrokken te willen worden bij ontwikkelingen in hun leefomgeving. Een heldere visie van de gemeente en duidelijke spelregels zijn dan wel noodzakelijk. Net als een inzichtelijk proces en een goede en onafhankelijke procesbegeleider.
Delfts Doen
Met de input van de bewoners is een Delftse aanpak voor participatie ontwikkeld: Delfts Doen. Delfts Doen bestaat uit negen onderdelen die noodzakelijk zijn om het goede gesprek te voeren tussen gemeente, bewoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers. Heldere afspraken maken en informatie delen zijn hier voorbeelden van. Deze aanpak is uiteraard niet op iedere willekeurige andere gemeente van toepassing. Elke gemeente moet haar eigen manier vinden om samen te werken met lokale samenleving bij belangrijke ontwikkelingen.
Doe mee! in Capelle aan den IJssel
Zo is in Capelle aan den IJssel een andere aanpak bedacht. Hier was het wel een directe aanleiding die de discussie over ‘hoe het gesprek te voeren’ aanzwengelde. Er moest een nieuwe gebiedsvisie komen voor het centrumgebied. Twee weken waren oorspronkelijk ingeruimd om met bewoners in gesprek te gaan. Het ging anders. We hebben ervoor gekozen om een jaar lang helemaal blanco de dialoog te voeren. En te vieren. Want een van de bijzondere onderdelen van de werkende weg ontstane Capelse Doe mee!-aanpak is om ‘buiten belevingen te creëren’. Zo is een huiskamer ingericht aan het Stadsplein waar bewoners kunnen binnenlopen om in gesprek te gaan over hun ideeën. Dit vanuit de gedachte dat iedereen die dat wil, moet kunnen meedoen. Ook volgde een festival om de uitvoering van de gebiedsvisie te vieren. Het is de eerste beleefbare visie van Nederland geworden.
Intrinsieke motivatie
Uiteindelijk gaat het erom dat een gemeente intrinsiek gemotiveerd is om op een andere en nieuwe manier het gesprek met bewoners te organiseren. En de bereidheid heeft hiervoor de competenties te ontwikkelen en de cultuur te veranderen.
